آموزش قرآن در شش قرن اول - دانلود رایگان
دانلود رایگان خدای متعال، قرآن کریم را بر خاتم پیامبران فرو فرستاد و وی را به تلاوت قرآن بر بندگان و تعلیم کتاب و حکمت به آنان امر فرمود : «
دانلود رایگان
| آموزش قرآن در شش قرن اول فهرست مطالب مقدمه 5 فصل اول: آموزش قرآن در زمان پیامبر اکرم (ص) 11 1_1 روش آموزش قرآن توسط نبی مکرّم اسلام 11 1_2 پیامبر اکرم (ص) نخستین معلّم قرآن کریم 13 1_3 کیفیت قرائت و اِقراء پیامبراکرم (ص) 14 1-3-1 یک تقسیم بندی روایی---------------------------------------------------16 1_4 نظام اِقراء و اِستقراء در روش پیامبر اکرم (ص) 20 1_5 استماع و استقرای پیامبر اکرم(ص) 28 1_6 شیوۀ ترویجی پیامبر اکرم(ص) 31 1_7 تشویق پیامبر (ص) در حق اهل قرآن 32 1_8 کمیت اقراء در روش آموزشی پیامبر اکرم(ص) 33 1_9 تَیسیر و تَسهیل در روش آموزشی پیامبر اکرم(ص) 35 1_10 پیدایش رگه های انحراف در امر آموزش قرآن کریم 38 1_11 حزب مفصّل، کتاب آموزشی قرآن 38 1_12 برخورد حکیمانۀ پیامبر اکرم(ص) با موضوع غلط خوانی قرآن کریم 41 1_13 پیامبر اکرم(ص)، اهل بیت(ع) وآموزش تدبر در قرآن 44 فصل دوم: آموزش قرآن در زمان خلفای راشدین 71 2-1 آموزش قرآن در زمان ابوبکر 71 2_1_1 قرآن در زمان ابوبکر 71 2_1_2 جمع قرآن در زمان ابوبکر 72 2_1_3 چگونگی جمع قرآن 75 2-2 آموزش قرآن در زمان عمر 77 2_2_1 قرآن در زمان عمر 77 2_2_2 معنای نزول قرآن به هفت حرف 81 2_2_3 نظریۀ جواز تغییر عبارات قرآن 81 2_2_4 آموزش قرآن عمر 83 2_2_5 قرائت های شخصی خلیفۀ دوم 86 2_2_6 ترتیب دیوان و تعیین وظیفه و مستمری 91 2_2_7 فتوحات و اعزام گزینشی قاریان قرآن توسط خلیفه دوم 91 2_2_8 طبقات قراء 93 2_2_9 بعضی از عوامل پیدایش اختلاف قراءات 95 2_2_10 قُرّاء سبعه 96 2-3 آموزش قرآن در زمان عثمان 97 2_3_1 عثمان و آموزش قرآن 97 2_3_2 اعزام صحابه به همراه مصاحف توسط عثمان بر آموزش قرآن 103 2_3_3 اعجام و نقطه گذاری قرآن کریم 111 2-4 آموزش قرآن در زمان حضرت علی (ع) 115 2_4_1 آموزش قرآن توسط امام علی (ع) 115 2_4_2 علی (ع) محرم اسرار رسول خدا (ص) 117 2_4_3 آموزش قرآن در حوزۀ مکه 119 2_4_4 آموزش قرآن درحوزۀ مدینه منوره 121 2_4_5 آموزش قرآن در کوفه 122 2_4_6 آموزش قرآن در بصره 124 2_4_7 آموزش قرآن در جبل عامل عامل البنان 126 2_4_8 خوارج و آموزش قرآن 127 2_4_9 ممیزات خوارج 127 فصل سوم: آموزش قرآن در زمان امویان 134 3_1 آموزش قرآن در دوران خلافت بنی امیه 134 3_2 آموزش قرآن و معاویه بن یزید و مروان بن حکم 141 3_3 آموزش قرآن و عبدالملک مروان 141 3_4 آموزش قرآن و ولید بن عبدالملک (ولید اول) 141 3_5 آموزش قرآن و عمر بن عبدالعزیز 143 3_6 آموزش قرآن و هشام بن عبدالملک 143 3_7 آموزش قرآن و ولید بن یزید (ولید دوم) 144 3_8 آموزش قرآن در عراق 145 3-8-1 آموزش قرآن در کوفه در دورۀ بنی امیه -----------------------------------146 3-8-2 آموزش قرآن در بصره در دورۀ بنی امیه -----------------------------148 3_9 آموزش قرآن در عربستان در زمان حکومت خلفای اموی 151 3-9-1 آموزش قرآن در شهر مقدس مکه 151 3-9-2 آموزش قرآن در مدینه النبی 151 فصل چهارم : آموزش قرآن در زمان بنی عباس 153 4_1 آموزش قرآن در زمان بنی عباس 153 4_2 آموزش قرآن در حوزه ی مکه و مدینه 158 4_3 آموزش قرآن در زمان فاطمیان 165 4_4 بیت الحکمه مامون و آموزش قرآن 168 4_5 مدارس نظامیه و آموزش قرآن 169 فصل پنجم : نتیجه گیری 172 فهرست منابع 176 چکیده: پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) بعد از بعثت، مأمور به آموزش آن به مردم شد و در طول 23 سال به موفقیت های خارق العاده و چشمگیری رسید. در این تحقیق و پژوهش، روشهای آموزشی نبی مکرّم اسلام به عنوان اسوه حسنه و کیفیت آموزش قرآن در دوره های بعدی در فصول جداگانه به شرح ذیل توضیح داده شده است: فصل اوّل: آموزش قرآن در زمان پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) فصل دوّم: آموزش قرآن در زمان خلفای راشدین ( ابوبکر، عمر، عثمان، و امام علی (علیه السلام) فصل سوّم: آموزش قرآن در دوره خلفای بنی امیّه فصل چهارم: آموزش قرآن در دوره خلفای بنی عباس فصل پنجم: نتیجه گیری از مطالب نوشته شده می باشد و در کل هدف از این تحقیق به دست آوردن شیوه های صحیح و درست در آموزش کلام وحیانی با استفاده از سنت پیامبر عظیم الشأن اسلام (صلّی الله علیه و آله) و ائمه اطهار(علیهم السلام) می باشد. کلید واژه ها: قرآن، آموزش قرآن، حفظ قرآن، قرائت قرآن، تفسیر قرآن مقدمه پیامبر اکرم (ص) در آغاز ظهور اسلام به عنوان تنها آموزگار اسلام در مکّه،به آموزش قرآن و احکام و معارف اسلامی به یاران خود می پرداخت. کم کم با گسترش دانش و افزایش شمار اصحاب ، آنان نیز به آموزش تازه مسلمانان پرداختند ، قرآن کریم در آیات فراوانی به این مسئله اشاره می کند که پیامبر (ص) برای نخستین بار در مدینه ، از خود با واژة معلّم یاد کرد و فرمود: اِنَّما بُعِثتُ مُعَلِّماً . من تنها به عنوان آموزگار به رسالت بر انگیخته شده ام. در این تحقیق کوشیده ایم چگونگی تعلیم و تعلّم قرآن توسط خود پیامبر (ص) و چگونگی آموزش قرآن به وسیلة ایشان را به یاران خود و مسلمانان صدر اسلام طرح و شرح نماییم ، یعنی یک طرح کلّی و چهار چوب آموزش نبوی بدست دهیم. این تحقیق در پنج فصل نوشته شده است: فصل اول: در مورد شیوه ی آموزش قرآن کریم توسط پیامبر بزرگوار اسلام (ص) فصل دوم : آموزش قرآن توسط خلفای راشدین (ابوبکر- عمر- عثمان و حضرت علی (ع)) فصل سوم : آموزش قرآن توسط خلفای بنی امیه و مسلمین آن دوره فصل چهارم : آموزش قرآن توسط خلفای عباسی و مسلمین آن دوره فصل پنجم : نتیجه گیری قصد داریم از منابع تاریخی شش قرن اول هجری قمری به سؤالات زیر جواب پیدا کنیم: روش آموزش نظری و عملی پیامبر اکرم (ص) در قرآن آموزی چگونه بوده است؟ به کودکان و بزرگسالان و بی سوادان و کم سوادان و با سوادان و زنان و مردان و سابقین در ایمان و تازه مسلمان ها، قرآن چگونه آموزش داده می شده است؟ چه انگیزه ای باعث کشش و شوق قرآن آموزی در مسلمین شده و تا کجا ادامه داشته است؟ خلفای بعدی آیا در آموزش قرآن موفق بوده اند یا نه؟ و یا اصلا خواسته اند نقشی داشته باشند یا نه؟ اگر موفق نبوده اند دلایل عدم موفقیت آن ها چه بوده است؟ در این تحقیق از روش کتابخانه ای و شیوه ی گردآوری فیش برداری استفاده شده و هدفی که از این نوشته و تحقیق دارم این است که شاید بتوانم از جستجوهایی که در منابع محدود تاریخی به زبان فارسی انجام می دهم شسته و رفته روش صحیح و ناب آموزش قرآن کریم از طریق پیامبر اکرم (ص) بدست آورده و در اختیار قاریان محترم قرار دهم و هم چنین انحرافات آموزش بعد از عصر پیامبر (ص) را روشن نمایم. راستش اختلافات و حسادت ها و کینه توزی هایی که متاسفانه گاهی در میان برخی قراء عصر حاضر در برخی مناطق دیده می شود، هم چنین هدف قرار دادن کسب درآمد در قرائت و تلاوت قرآن و عدم اصلاح درون در عده ای وادارم نمود که مقایسه ای بین قاریان این عصر با عصر نبوی داشته باشم تا حدودی معایب آموزش های ما آشکار و روش های صحیح با استمداد از الطاف حق تعالی به کار گرفته شود. در این تحقیق سعی شده فقط روش و نحوة آموزش و تعلیم قرآن در مقاطع مختلف سنّی مسلمین مورد بررسی قرار گیرد و به علوم قرآنی (اعجاز قرآن ، تحریف ، محکم و متشابه ، ناسخ و منسوخ ، تفسیر و ...) پرداخت نشده است ، فقط به نحوة قرائت و حفظ و عمل به قرآن و آموزش آن اشاره شده است.در کّل فعالیّت هایی که در رابطه با قرآن صورت گرفته است بدون تفکیک موضوع آن ها و پرداختن به علوم مختلف قرآنی.ضمناً در این تحقیق (به دلیل عدم دسترسی به منابع فارسی لازم در ارتباط با موضوع) فقط تا آخر دولت عبّاسی پرداخت شده و در ارتباط با دولت های متقارن بحثی صورت نگرفته است ، امّا به طور مختصر به دو سه دانشگاه اسلامی و چگونگی آموزش آنها اشاره شده است. در پایان لازم می دانم از زحمات تمامی اساتید خود مخصوصاً آقایان دکتر مهدویان و دکتر حسین خانی که در انجام این تحقیق کمک های فراوانی کردند تقدیر و تشکر نمایم. فصل اول: آموزش قرآن در زمان پیامبر اکرم (ص) 1-1 روش آموزش قرآن توسط نبی مکرّم اسلام خدای متعال، قرآن کریم را بر خاتم پیامبران فرو فرستاد و وی را به تلاوت قرآن بر بندگان و تعلیم کتاب و حکمت به آنان امر فرمود : بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیمِ – اَلرَّحمنُ عَلَّمَ القرُآنَ – خَلَقَ الاِنسانَ – عَلَّمَهُ البَیانَ (الرحمان -1 تا 4) حضرت رسول اکرم (ص) به عنوان نخستین معلّم قرآن کریم، آیات الهی را بر مردم می خواندند و مؤمنان به تلاوت ایشان گوش جان می سپردند. آن حضرت، همیشه و در همه جا به خصوص بر کرسی تعلیم قرآن، اسوه ی حسنه بوده، راهی حکیمانه را در تعلیم کتاب و حکمت می پیمودند و روش ها و شیوه های تعلیم قرآن را به نحو احسن، به طور نظری و عملی به یاران و پیروان خویش می آموختند. تعلیم قرآن از دیدگاه رسول اکرم (ص) و اهل بیت آن حضرت به طور کلّی آموزش شیوه ی با قرآن زیستن بوده و قرآن بخشی از زندگانی و به تعبیر بهتر، متن زندگانی اهل قرآن را تشکیل می داده و پنهان و آشکارا، دارای حضور همیشگی و تأثیر عینی خود بوده است. هدف پیامبر خاتم (ص) این بوده که قرآن به عنوان خاتم الکتب در همه عرصه های زندگی انسان، از ابعاد فردی و جسمی او تا حیطه ی تعلیم و تربیت و پرورش روح، نقش مستمر و فعّال داشته باشد. حیات قرآن به معنای زنده بودن آن (جدا از حیات قرآنی) در همین عرصه ها معنای خود را می یافته است، قرآن امری جدا از زندگی انسانها نبوده و مردم در مواجهه با آن، چه از لحاظ قرائت و چه از لحاظ فهم و عمل به آن، به انواع مشکلات دست به گریبان نبوده اند. کوشش پیوسته پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) فروفکندن حجابهای مستور و غیر مستور بین انسان ها و قرآن بوده تا همگان بتوانند به طور مستقیم از این کانون نور الهی بهره ببرند. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1- خوش منش-حمل قرآن-ص3 2-2 پیامبر اکرم (ص) نخستین معلّم قرآن کریم زیبا ترین صحنه های تاریخ اسلام را می توان حوزه ها و جلسات تعلیم قرآن کریم در محضر رسول خدا (ص) دانست. جلساتی که اساس تمامی فضائل و ارزش های اسلامی پدید آمده در عصر های پس از خود بود. تاریخ ها و سیره ها، صحنه هایی فراوان از این دست را ضبط کرده اند که ایجاد ارتباط منطقی میان آنها و قرار دادن آنها در اختیار کارشناسان لَجَنه های تخصّصی و بین رشته ای (زبان شناسی، تعلیم و تربیت در کنار علوم قرآنی و تفسیر) امکان باز سازی صحنه هایی فراوان تر را به دست خواهد داد، صحنه هایی که سرشار از روش های آموزشی، تربیتی و روان شناختی است. آیه دوّم سوره جمعه، وظایف سه گانه پیامبر اکرم (ص) را در هدایت امّت بر می شمارد که از این بین تلاوت آیات جایگاه نخستین و موضوعیّت تام را داراست، در عین حال که تزکیه و تعلیم کتاب و حکمت نیز همگام و همزمان با آن است : هُوَالَّذی بَعَثَ فِی الاُمَیّیّنَ رَسوُلاً مِنهُم یَتلوُا عَلَیهِم ایاتِهِ وَیُزَکّیهِم وَ یُعَلِّمُهُمُ الکِتابَ وَ الحِکمَة َ وَ اِن کانوُا مِن قَبلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ (جمعه -2) ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1- خوش منش-حمل قرآن-ص15 2-3 کیفیت قرائت و اِقراء پیامبراکرم (ص) در یک کلام می توان گفت شیوه ی تلاوت پیامبر اکرم (ص) عبارت بود از: ترتیل آیات قرآن .حضرت (ص) بر مبنای وَ رَتِّلِ القُّرانَ تَرتیلاً (مُزَمِّل-4) آیات را به شیوه ترتیل می خواندند. امّا ترتیل در مکتب پیامبر اکرم (ص) معنای خاصّی دارد که با آنچه ما امروزه به عنوان تلاوت ترتیل می شناسیم، متفاوت است. در روایات آمده است که پیامبر اکرم (ص) قرآن را بسیار زیبا، واضح، آرام و آهسته می خواندند، به گونه ای که گویی تلاوت یک سوره متوسط به اندازه خواندن یک سوره بلند به طول می انجامید. برخی اصحاب تلاوت ایشان را کشیده، همراه با مَدّ توصیف کرده اند. این آرام خواندن و پرهیز از عجله در تلاوت آیات، مجالی را فراهم می آورد که صحابه همه حروف و کلمات و حرکات را کاملاً آشکار و واضح تلاوت کنند، به گونه ای که هر شنونده ای بتواند به آسانی و به طور کامل، حروف، حرکات و کلمات را بشناسد و حتّی بشمارد و اگر خواست، تکرار کند و به خاطر بسپارد. این تلاوت حرف به حرف و کلمه به کلمه، بسیار ساده و حتّی از آهنگ و نغمه نیز پیراسته بود. حضرت بر سر همه آیات، وقف و مکث می کردند. تلاوت ایشان لبریز از خشیت الهی بود و هر شنونده ای را متوجه کلام اللّه بودن قرآن می نمود. گاهی نیز در خلوت و در جایی که مقام تعلیم و ترویج قرآن مطرح نبود، مانند نیمه شب و در منزل خود و یا در سفر و بر مرکب خویش، آیات را با آهنگی ساده و متناسب با شأن کلام خدا می خواندند. نوع آموزش و یاد دهی این معلّم اوّل و این مشوّق خستگی ناپذیر، فراگیری و آموختن از نوع آموزش بزرگسالان و اَکابر بود و چنان به آنان قرآن و علم و حکمت می آموخت که گویی کودکان در مکتب خانه ها سر گرم یادگیری اند. آموزش قرآن، سنگ پایه ی تمامی تعالیم او و در نقطه ی کانونی آنها بود. آنچه او می آموخت، و نیز شیوه آموختن او تا قرن ها مورد توجّه امّت در سراسر جامعه اسلامی قرار داشت. دریافت فایل جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید |